برزو خالدی، متخصص سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) در یادداشتی نوشت: نقش مردم در حفاظت از میراث فرهنگی همواره حیاتی بوده و مشارکت آنان می‌تواند به افزایش دقت و سرعت شناسایی و ثبت آثار تاریخی کمک کند. با توسعه فناوری، ابزارهایی برای مشارکت عمومی در جمع‌آوری داده‌های مکانی ایجاد شده است. یکی از این ابزارها، سامانه‌های اطلاعات مکانی داوطلبانه (VGI) است که شهروندان را به جمع‌آوری و ثبت اطلاعات آثار تاریخی  - فرهنگی تبدیل می‌کند.

ایران با بیش از ۱۴٬۹۵۹ بنای تاریخی، ۱۹٬۷۲۷ تپه و محوطه باستانی و ۱۱۸ بافت تاریخی مصوب، کشوری سرشار از تاریخ و فرهنگ است. با این حال، هنوز تعداد زیادی آثار واجد ارزش ثبت ناشناخته مانده‌اند؛ دلیل آن پراکندگی جغرافیایی و کمبود کارشناسان است.

در این شرایط، سامانه‌های اطلاعات مکانی داوطلبانه ابزاری نوین برای مشارکت مردم ارائه می‌دهند. در این روش، شهروندان با تلفن همراه یا دوربین، موقعیت آثار، تصاویر و توضیحات اولیه را ثبت می‌کنند. داده‌ها پس از بررسی کارشناسان وارد بانک اطلاعاتی وزارت میراث فرهنگی می‌شوند و امکان پایش سریع، دقیق و هوشمند آثار را فراهم می‌کنند.

این سیستم نشان می‌دهد که حفاظت از میراث تنها وظیفه کارشناسان نیست. هر شهروند می‌تواند نقش یک «حسگر فرهنگی» ایفا کند و هر تصویر یا گزارش، بخشی از نقشه ملی حفاظت از میراث ایران را تکمیل کند. مشارکت عمومی، کلید حفاظت هوشمند و پایدار از تاریخ و فرهنگ کشور است.

VGI چیست؟

VGI یا Volunteered Geographic Information به داده‌های مکانی گفته می‌شود که توسط مردم ثبت می‌شوند. این داده‌ها می‌تواند شامل عکس، توضیح، موقعیت جغرافیایی و جزئیات هر مکان باشد. برخلاف روش‌های سنتی که تنها کارشناسان می‌توانستند داده تولید کنند،  VGI به مردم اجازه می‌دهد نقش فعال در تولید داده و تصمیم‌گیری داشته باشند.

کاربرد VGI در میراث فرهنگی

در حوزه میراث فرهنگی، VGI یک ابزار قدرتمند برای شناسایی، ثبت و حفاظت از آثار تاریخی و فرهنگی است. مردم می‌توانند اطلاعات دقیق درباره بناها، محوطه‌های تاریخی، مکان‌های فرهنگی و جزئیات کمتر شناخته شده را ارائه دهند. این داده‌های مردمی به ایجاد بانک اطلاعاتی جامع و به‌روز کمک می‌کنند که برای حفاظت، پژوهش و مدیریت گردشگری فرهنگی بسیار ارزشمند است.

مزایای کاربرد VGI در میراث فرهنگی:

۱. شناسایی آثار کمتر شناخته شده توسط مردم محلی

۲. به‌روزرسانی سریع و مداوم اطلاعات

۳. افزایش مشارکت جامعه در حفاظت از میراث فرهنگی

۴. ایجاد نقشه‌ها و پلتفرم‌های تعاملی برای دسترسی عمومی به اطلاعات

۵. با استفاده ازVGI، جامعه نه تنها داده تولید می‌کند، بلکه به بخشی از فرآیند حفاظت و معرفی میراث فرهنگی تبدیل می‌شود.

نمونه‌های جهانی مشارکت فعال مردم در جمع‌آوری داده‌ها

۱. ثبت میدانی دقیق (فنلاند)

یک برنامه بازی‌محور برای بهبود دقت مختصات مرزی دیجیتال طراحی شد.

بیش از ۲٬۷۴۱ داوطلب، بیش از ۲۲٬۰۰۰ داده ثبت کردند.

این مثال نشان می‌دهد مشارکت مردم می‌تواند جایگزین بخشی از فعالیت‌های پرهزینه و محدود کارشناسان باشد.

۲. مشارکت در برنامه‌ریزی شهری (شهر تورکو)

شهروندان از طریق نقشه‌برداری سه‌بعدی، اولویت‌های خود درباره توسعه محله‌ها را مشخص کردند.

بیشترین توجه به فرهنگ و ورزش/فراغت بود، اما نظراتی درباره مسکن، فضای کاری و فضای سبز نیز ثبت شد.

این روش نه تنها داده جمع‌آوری می‌کند، بلکه آگاهی مردم از محوطه‌ها و آثار مهم شهری و تاریخی را افزایش می‌دهد.

۳. جمع‌آوری داده‌های محیطی با اپلیکیشن CAMALIOT 

داده‌های GNSS از بیش از ۱۱ هزار داوطلب جمع‌آوری شد.

این داده‌ها می‌تواند در پایش محیطی، تغییرات اقلیمی و حفاظت محوطه‌ها مورد استفاده قرار گیرد.

انتهای پیام/